skip to Main Content
Aizanoi Antik Kenti

Kütahya’ya yaklaşık 50 kilometre uzaklıkta Çavdarhisar ilçesinde bulunan bu şehir, Penkalas (Koca Çay)  ırmağının iki yakasında kurulmuştur. Friglere bağlı yaşayan Aizantis’lerin ana yerleşkesi olan kent, adını ise Zeus’un kızlarından su perisi Erato ile Arkadia kralı Arkas’ın oğlu Azan’dan almıştır. Aizanoi, 1824 yılında Kont Saint Asaph tarafından keşfedilmiştir. İlk arkeolojik kazılar ise 1926-1928 yılları arasında Krencker ve Schede tarafından yapılmıştır. 1963 yılında Türkiye tarafından koruma altına alınan bölge, 1970 yılında gerçekleşen Gediz depremiyle birçok yapı yıkılmıştır. Bu depremin olmasının tek olumlu yanı Macellum (Pazar yerinin ortasındaki yuvarlak yapı) ortaya çıkmış olmasıdır. Bu yapının belli olmasından sonra etrafında yapılan kazı çalışmalarında birçok tarihi ev gün yüzüne çıkarılmıştır.

Macellum adıyla bilinen, günümüzde çarşı olarak telaffuz ettiğimiz bu yapı ortaya çıkmasıyla birlikte çalışmalar hızlanmış ve günümüze kadar gelmiştir. Dünyanın ilk borsası olarak bilinmektedir. M.S. 2.yüzyılda tahıl pazarı olarak kullanılmıştır. Yapılan kazı çalışmaları, onarımlar sonucunda M.S.4.yüzyılda Roma imparatoru Diocletianus tarafından enflasyon ile mücadele için ilan edilen Edictum de Pretiis Rerum Venalium (Tavan Fiyat Politikası) bir örneği podyum duvarlarında bulunmuştur. Yayınlanan bu ücret politikası M.S. 3-4. Yüzyıllardaki Roma İmparatorluğu’nun sosyoekonomik yapısında hakkında bir fikir vermektedir. Yazıtta yer alan bazı ürün fiyatları ve maaşlar hakkındaki resimleri yazının sonuna ekleyeceğim, dileyenler oradan inceleyebilirler.

Macellum’daki dükkan kapıları sütunlu caddeye açılmaktadır ve M.S. 4.yüzyılda yapıldığı bilinmektedir. Sütunlu caddenin uzunluğu 450 metredir ve yapımında Artemis Tapınağının mimari elemanları kullanılmıştır. Macellum ve sütunlu caddenin hemen yan tarafında bulunan Koca çay (eski adı Penkalas) üzerinde bulunan 5 adet köprü iki yakayı birbirine bağlamaktaydı. Bu köprülerden birisi yayalar için yapılmış ahşap köprü, diğer dördü ise kemerli taş köprülerdir. Günümüzde bunlardan sadece ikisi ayakta kalmış olup halen ulaşım bu köprülerden sağlanmaktadır. Macellum yanında bulunan köprüden geçip biraz yürüdüğünüzde, Zeus adına yapılmış ve Anadolu’daki antik çağ yapıları arasında ilk şeklini koruyarak günümüze kadar gelmiş Zeus Tapınağı tüm ihtişamıyla sizleri karşılar.

Zeus Tapınağının yapımına M.S.1.yüzyılda İmparator Domitianus döneminde başlanmış olup, Hadrianus döneminde inşasına devam edilmiştir. Tapınak yapım aşamasında yaşanılan sorunlar ve Hadrianus’un önerilerini anlatan ve Apuleius’u öven yunanca yazılar tapınağın duvarlarında mevcuttur. Tapınağın bulunduğu yer şehrin ana kutsal alanı olup, 53 * 35 metrelik taban alanına oturtulmuştur. Kısa yanlarında 8 adet, uzun kenarlarında 15 adet ion sütun yer almaktadır. Podyum’un altında tonozlarla örtülü bir mekan yer almaktadır. Bu plan Anadolu’da Roma mimari sanatında pek alışılmamış bir uygulamadır ve bugüne kadar da benzerine rastlanılmamıştır. Zeus tapınağının neden böyle tonozlu bir alt katı olduğuna dair 2 farklı öneri vardır. İlki, tanrı Zeus’u bir mağarada doğuran annesi Rhea’nın mağarada ki doğumuna gönderme yapıldığı dolayısıyla Kybele ile ilgili olarak yapıldığı düşünülmektedir. İkinci görüş ise; buranın sadece Zeus için yapıldığı ve halktan bazı kişilerin kıymetli eşyalarının gerekli durumlarda korunması amacıyla kullanıldığı yönünde gelmiştir. Tapınak etrafında yapılan kazı çalışmalarında ise, bulunan seramik parçalarının erken bronz çağına ait olduğu tespit edilmiştir. Tapınağın doğu tarafında Zeus, batı tarafında ise Kybele büstleriyle yapı zenginleştirilmiştir. Zeus tapınağı şimdilik tarihsel değişimini noktalamış gözükse de, iyi bir sponsorluk çalışmasıyla dünya üzerinde daha dikkat çeken bir yapı kompleksi haline dönüşebilir.

Dünya üzerinde eşi benzeri olmayan başka bir yapı ise tiyatro ve stadyumun iç içe olmasıdır. M.S.1. yüzyılda yapımına başlanmış olan ve M.S.3.yüzyıla kadar yapımı aralıklarla sürmüştür. Bu iki yapının kuzey yamacına Tiyatro, güneydeki düzlüğe ise Stadyum inşa edilmiş ve ortak bir sahne binası yapılmıştır. Tiyatro’nun yapımında Apileius’un rol aldığı bilinmektedir. Tiyatro iki katlı olarak inşa edilmiştir ve 20 bin izleyici kapasitelidir. Stadyum, 220*55 metre ölçülerinde ve 13500 kişilik izleyici kapasitelidir. Stadyum girişinde sporcuların kazandığı madalyaların bulunduğu “Şeref Köşesi” yer almaktadır. Bu iki yapıyı ayıran mermer kaplı duvarın her iki yüzünde de av sahnesi betimlemelerine yer verilmiştir. Günümüzde bu iki yapının da süregelen depremlerden dolayı kısmen oturma yerlerini ve sahnesini görebilmek mümkündür.

Tiyatro ile Zeus tapınağı arasında, önünde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleri bulunan hamam yer almaktadır. Frigderium (soğuk oda) ve calderium (sıcak oda) gibi esas yıkanma odaları yapının ortasındadır. Yapının ortasından bir çok sayıda yan mekan açılmaktadır. Bu mekanların en büyüğünün içinde insanlara ve hayvanlara bakarak ilaçlar bulan tanrıça Hygeia’nın mermerden bir heykeli bulunmaktadır. Zengin mermer kaplamaları ile su ısıtma kanalları günümüzde de görülebilmektedir.  Hamam kompleksinin kuzeydoğusunda spor çalışmalarının yapıldığı kare biçimli birde Palestra yer almaktadır.

Efes, Bergama, Side gibi antik kentler ile çağdaş olan Aizanoi Antik Kenti, ‘İkinci Efes’ olarak da adlandırılmaktadır. Roma döneminde antik kentte yaklaşık 80-100 bin kişinin yaşadığı tahmin edilmekle birlikte, kentte sadece 3 kilometre uzaklıkta bulunan Meter Steunene kutsal alanı, mozaikli hamam ve nekropolleriyle görülmeye değer bir kent Aizanoi.

Zeus Tapınağı Önden Görünüşü
Zeus Tapınağı Önden Görünüşü
Zeus Büstü
Zeus Tapınağı Önden Görünüşü
Zeus Tapınağı Arkadan Görünüşü
Zeus Tapınağı Yandan Görünüşü

Hadrinaus’un Önerilerini Anlatan Yazı

 

 

Aslan Steli
Geometrik Desenli Stel
Yazıtlı Karı-Koca Sunağı
Gladyatör Steli
Kybele ve Frigya Tarzı Mezar Taşı

 

Hamam Önden Görünüşü
Hamamın İçi

Macellum
Macellum
Kartal Figürlü Mezar Alınlığı

 

Tiyatro Stadyum Önden Görünüşü
Stadyum’a ait Oturma Yerleri

Tiyatro Oturma Yerleri

Tiyatro Sahnesi
Tiyatro’daki Seyirci Girişi

Stadyum’a Genel Bakış
Back To Top